Кеңес Одағының дәуірлеп тұрған кезінде Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бюро мүшесі, Алматы қаласының басшысы, Алматы облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы болған Кеңес Аухадиев мырзаның өмір жолы да бүгінгі ұрпаққа үлкен сабақ.
Әже тәрбиесін көрген бала
— Біздің бабаларымыздың атамекені — Алматы облысының Балқаш өңіріндегі Іле өзенінің сол жағалауында орналасқан Желтораңғы деген ауыл, — деп бастады әңгімесін тарих қатпарына үңілген Кеңес аға. — Атам Аухади қызмет істеп жүріп репрессияның алдында ұсталып, қамалып, қайтыс болған. Одан екі бала қалады, бірі менің әкем Мұстахан, екіншісі — інісі — Айтжан. Әжеміз Маржан сол өңірдегі атақты байдың қызы болған екен. 1933-1934 жылдары болса керек, ашаршылық, елдің босып жатқан кезі, сол кісі екі баласын алып Алматыға қарай келеді. Менің бала күнімде «Бақанастан бері қарай арбамен келе жатқанда жолдың екі жағында адамдар өліп жататын» деп айтып отыратын.
Әкем Абай даңғылының бойындағы Биокомбинатта біраз жұмыс жасапты. Менде әкемнің сол жерде жұмыс жасағандығы жайлы анықтама бар. Біздің отбасымыз Алматыда шамасы 1 жылдай тұрған болуы керек. Бұл жерде де соншалықты күйлері болмай, елге ілесіп, Алматы облысының Шелек ауданы жағына қарай ығысады. Сол жердегі бір колхозға (қазіргі Малыбай деген ауыл) тоқтапты. Анам әкеммен сол Малыбайда танысқан екен. Ата-бабамыздың өмір жолы осылай өрбиді. Біз сол жерде туып, өстік. Әкеміз қызмет жасады. «Қызыл жұлдыз» колхозы бастығының орынбасары болатын. 1939 жылы әкемді Жаркент жаққа бастықтарды даярлайтын курсқа оқуға жібереді де, сол жақтан армияға алады. Әскери міндетін атқаруға Свердлов облысына түседі. Одан ары қарай фин соғысына аттанады. «Бұл соғыстан аман-есен оралып, Мәскеудің түбінде тұрмыз. Құдай бұйыртса, күзге таман елге барып қалармыз» деген хаты келді. Маусымның 14-жұлдызында Брест маңындағы Боровичинск ауданынан жазылған хаты келген. Содан кейін хабар жоқ. Соған қарағанда соғыстың алғашқы күні-ақ қаза тапқан болар…
«Келін қайынененің топырағынан жаралады» дегендей, анам Зинатай әжем сияқты өте пысық кісі болды. Әжем ерлері соғысқа кеткен әйелдерді жинап алып: «Еңірегенді қойыңдар. Одан да қалған ұрпақты өсірейік. Тірі болса, ер-азаматтар келеді» деп біріне сиыр сауғызып, екіншісіне бұзау байлатып ұйымдастырып жүретін. Анам 1,5 айдай жайлауға кетеді. Сол кезде әжем тоқал тамның төбесіне шығып алып «Зинатайым қашан келеді екен?» деп жүретін.
Әкесі соғысқа кеткенде кішкентай Кеңес небәрі 1 жаста екен. 1938 жылы желтоқсанның 27-сінде туған. Елдің тұрмысы расымен де ауыр кез. Соның өзінде бұл үйде әжесі мен анасының еңбекқорлығы арқасында темір төсектің астында қарын-қарын май жататын. Қайран әже, сол еңбексүйгіштікті өз
немересінің бойына да дарыта білді. Оның 6-7 жасар кезінде ойнауға кетіп бара жатқанын көрген әжесі «Күбіні кетіп бара жатқанда 100 рет, қайтып келгенде тағы 100 рет пісесің» дейді екен. Анасы Зинатай қой фермасының бастығы болды. Қойшыларға қант келеді. Әйелдер қантты санап, әр отбасының мүшелеріне қарай бөлетін. Тәтті көрсе айналшықтап шықпайтын бала біткеннің әдеті емес пе, бөліп жатқан қанттан сұрайды. Олар бере қоймайды. Өзінше бұртиып, ашуланған болып кетіп қалады. Әйелдер барлық қантты қылдай бөліп болған соң, түбінде қалған қоқымын уыстап кішкентай Кеңестің қолына салып береді. Бұл оны есіктің алдында жүрген балаларға үлестіретін.
Мектепті медальмен бітірді
Әкейдің соғыстан оралмайтыны белгілі болды. Әжесі де мәңгілік сапарға аттанды. Бұл анасы мен кішкентай Кеңеске өте ауыр тиді. Әкесінің інісі Айтжан да жасы 18-ге толды деп құжат жасатып, 17 жасында соғысқа кетіп қалды. «Немістерді қырамыз» деп улап-шулап пойызда кетіп бара жатқанда түн жарымда жаулар пойызды бомбалай бастайды. Орыстардың командирлері «Орманға қарай жүріңдер» дейді. Ол кезде орысша да дұрыс білмейді. Қашып жүріп әрең құтылады. Бірақ Айтжан көкесі соғыстың соңына дейін қатысты. 1945 жылы жаралы болып, госпитальде 8 ай жатып жазылып, одан жапон соғысына кетті. Ол жақтан да аман қайтты. 14 бала өсірді. «Қырық жыл қырғын болса да, ажалды өледі» деген рас болса керек, сірә.
— Малыбай ауылында қазақ-ұйғыр орта мектебі болатын. Етекке барып колхоз-колхоз болып көкпар тартамыз, — дейді Кеңес аға. — Айтжан ағаның балаларының бәрі ұйғырша сөйлейтін. Анам ферма бастығы жұмысынан босап, темекі шаруашылығында жұмыс жасады. Күні бойы темекіні жұлады, арбаға салып, тігетін жерге алып барады. Жіпке тізеді. Кейде анамның қасына барамын. Біраз отырған соң ұйықтап қаламын. Үстіме күпәйкені тастап қойып, өздері түннің бір уағына дейін жұмыс жасайды. Бір күні түн ортасында әйелдердің жылаған дауысынан оянып кеттім, сөйтсем олар «Жданов өліп қалды» деп жылап отыр екен. Адамдардың елін, жерін сүйгендігі, Отанға шын берілгендігі ғой. Колхоздың қара жұмысын істеп жүріп анам «Мына баланың оқуы не қазақша емес, не орысша емес. Дұрыс білім ала алмайтын болды-ау. Мен оны орысша оқытайын» деп ойлайды. Әжем дүние салған. Бас көтерер деп арқа сүйейтін әкемнің інісі Жапонияда соғыста жүр. Сөйтіп төркініне хабар беріп, анамның әкесі келді. Біз көшетін болдық. Анамның Майтөбе стансасында бауыры тұратын. 11-12 жасымда Айнабұлақтың бер жағындағы сол стансаға көшіп келдік. Тоғыз жолдың торабы — Сарыөзекте интернатта жатып оқыдым, үздік оқушы болдым. Мұғалімдеріміз өте білімді болатын. 4-5 сабақ қана қазақша болды да, қалған сабақтар орысша жүретін. Менің оқыған жерімнің артықшылығы — мұғалімдердің барлығы Ленинградтан келген офицерлердің Мәскеуде, Ленинградта оқу бітірген әйелдері еді. Сарыөзектің қасында үлкен әскери қалашық бар. Мектепті сол жерде медальмен бітірдім. Үш қазақ әйелі Матай темір жол бөлімшесінде қара жұмыс істейтін. Оның бірі менің анам Зинатай болатын. Май-май болып, балға, басқа да оны-мұны 16 келі темір-терсегін арқалап жүретін. Ол заманда елдің барлығы солай тіршілік етті ғой. Громков деген мастері жиналыс өткізген сайын менің мұғалімдерім жіберген мақтау қағаздарын оқып беріп анама «Осындай бала тәрбиелеп өсірген сізге рақмет. Мектепте ылғи 1-орын алады, барлық сабақтан үздік» деп мақтайды екен. Мектепті үздік бітіріп, қалаған ЖОО-да оқуға мүмкіндігім болып тұрса да, анамды қара жұмыстан босатамын деп, жақын жердегі Шұбар ауылшаруашылық техникумына оқуға түстім. Техникумды да үздік тамамдадым.
Ауыл кеші көңілді…
— Жас кезде қыздарға қырындау мектептен басталады ғой. Мектепте оқып жүргенде көрші разъезде тұратын Кербез деген қызға көзім түсіп жүретін. Әкесі Ұлы Отан соғысының мүгедегі, ата-анасы қарапайым жұмысшылар. Бірақ ол Алматыда оқитын. Менен бірер жас кіші болатын, — дейді Кеңес аға әңгімені басқа арнаға бұрып. — Анам да «Ботажанның қызы әп-әдемі екен, өзі жақсы оқиды дейді» деп маған құлаққағыс жасап қоятын. Оқушы кезімізде көркемөнерпаздар үйірмесін құрғанбыз. Соны басқарып жүрдім. Өзім оркестрде мондалинде ойнаймын. Темір жол мектептерінің арасында екінші орын алып, бірінші рет сағат алғаным бар. Кербез тұратын 54-разъездге концерт ұйымдастырып бардым. Қыздың алдында өзімді көрсетіп жүргенім ғой. Жолдасым Өмірсерікке «Сен сол жақты ұйымдастыр» деп жібердім. «Сосын біреудің үйіне жиналайық» деп ұсыныс жасадым. Концерт бердік, өзім концерт жүргізуші болдым. Автолавка, автоклуб қана келетін шағын ғана ауыл ғой, шал-кемпірлерге дейін жиналып «Сарыөзектен келіп концерт қояды екен» деп бізді күтіпті. Алдында біраз толқығанмен, концерт жақсы өтті. Соңынан он шақты қыз-жігіт жиналдық. Ол кезде кеш өткізу қайда, бір үйге жиналып «Көрші, көрші», «Анда кетті мондалақ, мұнда кетті мондалақ», «Ақсүйек» ойнадық. Қатар-қатар отырып орамалды орап-орап басын бекітіп, аяқтың арасынан ары-бері жүгіртіп отырасың. Қасыңдағы көршіңе қолың да тиіп отырады. Біз соған мәзбіз. Жеңіліп қалғанға тақпақ оқытып, басқа да «тапсырмалар» береміз. Жасай алмай қалса, орамалмен соғамыз. Орамалды ұстап аламын дегенде екінші біреуге лақтырып жібереміз. Біреу орамалды ұстатып қойса, ортаға сол шығады. Ән айтамыз. Өзімізге қызық. Біз Кербез екеуіміз ең алғаш рет осылайша жақын таныстық. Содан кейін анда-санда кездесіп жүрдік. Ол кезде Кербез 17 жаста болатын. Үш жыл қыз бен жігіт болып достастық. Оның 20, менің 22 жасымызда бас құрап, отау көтердік. Жаркентке бірге бардық. Балаларымыз — екі ұл, бір қызым Жаркентте туылды.
Жаркенттің мен жұмыс істейтін Ленин атындағы колхозында да көркемөнерпаздар үйірмесін құрдық. Мен де, Кербез де спектакльде ойнайтынбыз. Бірінші орын алып, Халық театрын құрдық. Сол кездері Қытайдан Дәнеш Рақышев біздің колхозға келді. Ауыл кеші көңілді еді. Жиналып ән салып, Дәнешті тыңдап отырғанбыз. Мен аудандық комсомол комитетінің бірінші хатшысы болып сайланған болатынмын. Біз ауданға көшейін деп достарымыздың басын қосқанбыз. Бір кезде қонаққа келген көпбалалы әйел «Әй, Кеңес, мына әйеліңді дәрігерге алып бар. Әйтпесе бүгін осы жерде туып қалады» деді. Машинамен Көктал деген жерге алып бардым. Өзім тез қайтып келіп, енді таң атқанша тойлайық деп жатсақ, бір-екі сағаттан соң «Әйелің қыз тапты» деп телефон соғып тұр.
Асанбай ағаның орны бөлек
Кеңес ағаның айтуынша, олар жетім бала, жесір ана болып өсіп, жетілді. Оған ешкім бағыт-бағдар беріп, жол көрсеткен жоқ. Айналасындағы жанашыр жандардың мүмкіншілігі, білім деңгейі төмен болды. Анасы да, Кербездің әкесі де қарапайым жұмысшы. Анасының інісі де темір жолда қара жұмыс істейтін. Сол уақытта не істеу керек екенін көбіне өзі шешті. Мектеп бітірген соң оны Көкшетауға жіберді. Бірақ анасына қарайласатынын, оның жалғыз екенін айтып Жаркентте қалды. Ол жақ та көрмеген жері. Алтынемелді асып барды. Жаркентке барған соң жайлап істеген еңбегіне қарай қызметі өсе бастады.
Колхозға келгенде кейбір «білгіштер» «Сырттан келген өзге жастар сияқты бұл да мұнда сіңбейтін шығар» деген екен. Сіңгенде қандай?! Колхозда 2 жылдай жұмыс жасап, 4,5 жыл аудан жастарын басқарған жігіт Кеңесті сол колхоздағы адамдар құрметтеп Алматыға дейін шығарып салған.
Оған сүйеу болған алғашқы адам Панфилов аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы Сейдәлім Тәнекеев деген кісі еді. Кеңес Мұстаханұлы ол кезде колхозда трактор-жастар бригадасының бригадирі болды. Атағы жайлап шыға бастады. Газетке шығарды. Бірде жиналыста «бас инженер болмаймын, бригадир боламын» деп сөйлеген. Партия қатарына алынды. Колхоздың комсомол ұйымының хатшысы, аудандық комитеттің мүшесі болды. Бір күні С.Тәнекеев егіс даласында жүрген Кеңеске өзі келіп: «Сені аудандық комсомолға бірінші хатшылыққа ұсынайық деп жатырмыз. Қалай қарайсың?» деді. Ол кезде мұндай жұмыстар аса түсініксіз болатын. Сондықтан «Сіздер қалай шешсеңіздер, солай болады» деп келісімін берді.
— Менің еңбек жолым Алматы облысының бірінші хатшысы Асанбай Асқаровпен тікелей баланысты болды, — дейді ол. — Жаркентте аудандық комсомол комитетінің бірінші хатшысынан кейін облыстық комсомолдың бірінші хатшысы болдым. Асанбай ағадан үйренгенім көп. Біз өте жақын араластық. Ол кісі қызмет ауыстырып Шымкентке кеткенде мен ол кісінің орнына облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы болдым. Зейнет демалысына шыққаннан кейін Асекең үйіне шақырып, ас беріп «Кеңес, айналайын, мен сені жастайыңнан жақсы көруші едім. Қазір менде де ешкім жоқ. Сен де жалғызсың. Төс қағысып, бауыр болғанға қалай қарайсың?» деді. Сөйтіп екеуіміз бауыр болдық. Жеңгеміз үстіме шапан жапты. Одан кейін Асекеңнің, өзімнің айналамдағы туған-туыстың басын қосып, мен де бауыр болғанымызды жария еттім.
Өмірде әртүрлі жағдайлар болады. Мен 35 жасымда қалалық атқару комитетінің төрағасы, 38 жасымда астаналық обком партияның бірінші хатшысы болдым. Сол кезде «Бұл қайдан келді? Кімнің адамы?» деген неше түрлі әңгімелер айтыла бастады. Кейбіреулер «Үлкен кісімен бір жақындығы бар екен» деп тон пішеді. Сол кезде ел арасына тараған бір әңгіме есіме түссе, қазірге дейін езуіме күлкі үйіріледі. Ол әңгіме былай өрбиді «Аухадиевтің әкесі соғысқа кетіп бара жатқанда Қонаевқа «Жалғыз балам қалып барады. Осыған ие бол» деп табыстапты» дейді. Бұл әңгімені айтып отырғаным мен Д.Қонаевты ең алғаш рет Совет аудандық партияның бірінші хатшысы болып жүргенде көрдім, ол кісіге партбилет тапсырдым. Сол кезде бүкіл Кеңес Одағында партбилет ауыстыру кезеңі еді. Міне, сол күні бірінші рет жақын келіп, қолын алғаным есімде.
Қонаевтың телефоны әр кез қолжетімді болатын
— 1975-1978 жылдары Алматы қаласын басқардым. Ол кезде Алматы — астана. Сондықтан Димаш Ахметұлы жұмысын менен бастайтын, — дейді Кеңес аға өткен шақты ой елегінен өткізіп. — Кейде «Кенеке, қалай, қаладағы жағдай жақсы ма? Қала тыныш па? Ет-май қымбаттаған жоқ па?» деп сұрайды. Бірде Шоқан Уәлиханов ескерткішінің маңындағы гүлді суаратын машина тастарды құлатып кеткенін біреулер звондап айтыпты. Ол кісінің телефоны қолжетімді болатын. Қалада бір жағдай бола қалса, кез келген қала тұрғыны оған мәселенің мән-жайын айта алатын. Мұндай жағдайда ол кісі әңгімені «Аухадиев, сендер өзі қаланы аралайсыңдар ма, жоқ па?» деп бастайды. Бірақ Қонаевтың айтқаны үнемі дұрыс болатын. Бір күні «Көкбазарыңа» су кетіп жатыр» деп звондайды. Ол кісі өте кішіпейіл, қарапайым жан еді. Қаталдығы өзгелерге ұқсамайтын, боқтық сөз айтпайтын. Обкомның бірінші хатшысы, бюро мүшесі болған соң дастарқандас, дәмдес болып араласып кеттік. Анда-санда туған күнінде, жаңа жылға қарсы үйіне шақыратын. Қоян-қолтық араласқан 5-6 отбасының ішінде біз де болдық. Қонаевтың тәрбиесін көріп, өстік. Үлкен қызмет жасадық. Қасында еңбек еттік. Қонаевтың басына күн туғанда да, қиыншылық болған кезде де қасынан кетпедім. Сосын Қонаев қорын құрған кезде Димекең «Сен ауданды, облысты басқардың. Ылғи ұйымдастыру жұмыстарының басы-қасында жүрдің. Сен осы қордың ұйымдастыру жұмыстарын басқаршы» деді. Міне, содан бері Халықаралық Қонаев қорының ұйымдастыру жұмыстарын да, тікелей басшылық жұмысын да осы күнге дейін жүргізіп келе жатырмын. Қонаевтың қасында жақсылық кезінде де, басына күн туғанда да бірге болдым. 1985 жылдан өмірінің соңына дейін ол кісінің қасында болған адаммын.
Менің Құдай берген қасиетім бар екен. Бұйыртса, келер жылы 75-ке келемін ғой, артыма қарап ойланамын. Менің әжемнің мықты адам болғанын әңгімеміздің басында айтып кеттім. Сол кісі кейде түсіме еніп біртүрлі көзқараспен қарап өтіп кететін. Содан 1-2 айдан кейін қызметім өсетін не басқа да жақсылықтар болатын. 3-4 рет сондай түс көрдім. Өмір болған соң неше түрлі қиыншылықтар болды. Ең қиыны — менің қызметтен кеткен кезім. Қайта құру басталған 1985 жылы Алматы облысын басқаратынмын. М.Горбочев сайланғанда Қонаевпен бірге Әшімов, Назарбаев, Әуелбеков, Қуанышев, мен сияқты 4-5 жас хатшы барып, құттықтадық. Сонда Горбачев бізге қарап «Жастар, сендер Димаш Ахметұлын сақтаңыздар! Бұл кісі біздің партияның алтын қоры» деген болатын. 5 айдан кейін Горбачев өзгеріп шыға келді. Димекең онсыз да зейнеткерлікке кетемін деп дайын тұрған болатын, шақырып алып адамгершілікпен «Осы уақытқа дейін жасаған еңбегіңізге рақмет» десе, кете берер еді. Бірақ Горбачев бұл мәселеге басқаша қарады. Қонаевты қызметінен босату мәселесін жергілікті жерден көтеру керек деген жолмен жүріп, ел басқарып жүрген азаматтардың арасында іріткі салды. Сол кезде менің де үстімнен арыз ұйымдастырып, Лигачев түскен арызды парткомиссияның тексеру қорытындысы бойынша саяси бюрода қарамақ болған. Қонаев «Өзіміз қарайық» деп сұрайды. «Егер Аухадиевті қызметінен босатсаң қарауға жібереміз. Әйтпесе өзіміз қараймыз» дейді Лигачев. Сонымен қойшы, 1985 жылдың 23 қыркүйегінде мені қызметімнен босатты.
Одан кейін «Баскүрішсовхозқұрылыс» бас басқармасы бастығының орынбасары қызметін атқардым. 1,5 жылдан кейін желтоқсан басталды. Менің ісім қайтадан қарала бастады. Асқаровқа іс жүргізілді. Димекеңді сұрауға ала бастады. Мені прократура, ҰҚК, тағы басқалар 18 рет шақырды. Мен жастар алаңда көтерілген күні кешке жақын Шымкентке кеткенмін. Бір үлкен конференция өткіземіз деп алдын ала дайындап қойғанбыз. Кетіп бара жатқанда біреулер шығарып салды, келген соң «Сол жаққа барып ұйымдастырып келдің» деп ұстады. Дегенмен ешқандай ілік таппады, қамай алмады. Ол ұзақ әңгіме. Орталық партия комитеті анықтама жаздырып, кемшіліктерді көрсетіп, бастауыш ұйымға жіберді. Ол уақытта коммунистердің ісін бастауыш партия қарауы керек деген қаулы шыққан болатын. Коммунистер «Партиядан шығармаймыз» деп отырып алды. Оны райкомға жіберді. Райкомда да шығара алмады, өйткені бюро мүшелері мені қолдады. Меңдібаев менің ісімді обкомда қараймын деп жатқан кезде Мәскеуден «Желтоқсан оқиғасын тоқтатыңдар» деген хабар келді. Сонымен, мені партиядан шығара алмады. Бірақ та қызметімнен босатып, қатардағы инженерлік қызметке жіберді. Бір жылдан соң бұрынғы қызметіме қайта оралып, «Баскүрішсовхозқұрылыс» бас басқармасы бастығының орынбасары болып тағайындалдым.
Мені мазалайтын жер мен тіл мәселесі
— Димекең бір мәселе шешілмей жатса: «Әй, өз алдымызға дербес ел болсақ, осы мәселе шешіліп кетер еді» деп айтатын. Еліміздің тәуелсіздігін Димекең де, біз де үлкен қуанышпен қарсы алдық. Ата-бабамыздың аңсаған азаттық таңы атты. Жаңа заманға сай көп нәрселер жасалып жатыр. Мен Астананың салынуы мен басқа облыс орталықтарының гүлденуін айтар едім. Димекеңнің 100 жылдығына қарай біраз облыс орталығын аралап шықтым. Көп игі өзгерістер бар.
Дегенмен, егемен ел болғаннан кейін біз жердің иесіміз. Мемлекет несімен бағаланады? Өзгелер «Ол қай жерден екен? деп сұрайды. Ол «Жері бар ма?» деген сөз ғой. Қазақтың қазақтығын көрсететін екі-ақ үлкен мәселе бар: бірінші — жер. Екінші — тіл. Қазір саясатқа араласып жүрген адам емеспін. Өткен ғасырдың бірінші жартысы революция, ашаршылық, соғыспен өтті. Ал біз өткен ғасырдың екінші жартысында — тыныштық заманда ел басқарған адамдармыз. Экономиканың өсіп, мәдениеттің гүлденген кезінде қызмет жасадық. Менің айтарым осы — жер және тіл мәселесі үнемі назарда болуы керек. Телевизордан «тіл мәселесін шешіп жатырмыз» деп айта салу оңай, ал нақты «сол тілдің жағдайы қалай?» деген мәселе күрделі. Ең алғашқы кезде Үкіметтің қызметке алу, қызметте өсу мәселесінде қазақ тілін білуіне қарай бағаланатын бір қаулысы шыққан болатын. Өзіміздің ұйымдағы Қазақ тілі қоғамының басшысы болдым. Сонда бізде жұмыс істейтіндердің 80 пайызы орыстар еді. Зейнеткерлікке бір-екі жыл қалған орыстар «Кеңес Мұстаханұлы, біздің зейнет демалысына кетуімізге бірер жыл қалды, бізді қинамаңыздар. Аз уақытта қалай мен тілді үйренемін?» деп сұрап келетін. Өзгелері аптасына үш рет сабаққа қатысып, тілді үйренуге кәдімгідей құлшына кірісті. Құдайға шүкір, қазір қазақша сөйлегісі келетін өзге ұлт өкілдері көп. Оған ешкім қарсы емес, мәселе ұйымдастыру жұмысында болып тұр. Орыстың қыз-жігіттері қазақша сайрап, ән сала алатынын телевизордан көріп жүрміз ғой. Жақсы үйренуге де, сөйлеуге де болады. Сондықтан тілді үйретуде ұйымдастыру жұмыстары жетіңкіремейді деп ойлаймын.
«Ерте тұрған әйелдің бір ісі артық, ерте тұрған еркектің ырысы артық» демекші, таңертең ерте тұрып, күндізгі істің қамын жасау — Кеңес ағаның ертеден қанына сіңген қасиет. Сол еңбектің арқасында абырой-атақтан кенде болған жоқ. Келер жылы 75 жылдық мерейтой. Бұл да бір белес. Әлі де жасалатын жұмыс көп. Жастайынан түрлі қызметтің құлағын ұстап, небәрі 47 жасында үлкен қызметтен шеттетілді. Соның өзінде елдің қуанышына ортақтасып, көптің ішінде болды. Лауазымды қызметте жүргенде айналасында болғандар Кеңес ағадан ешқашан теріс айналып кеткен жоқ. Қайта қасынан табылды. Елмен байланысын үзбеді. Қазір де көптің құрметіне бөленіп жүр. Үлкен саясатқа араласпай-ақ елге пайдалы іспен айналысуға болатынын Кеңес Мұстаханұлы өз ісімен дәлелдеп келеді.
Гүлнар Жұмабайқызы «Айқын республикалық қоғамдық-саяси газет» 15.08.12.
