Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ:
Ана тіліміз мәңгілік елімізбен бірге мәңгілік тіл болды!

Бір кездері ресми мекемелерде, қоғамдық орындарда мемлекеттік тілде сөйлемек тұрмақ, ол туралы айтудың өзі мұң болатын. Қазір Елбасының мемлекеттік тілге қатысты ұстанымы мен қада­­­­ғалауының арқасында мемлекеттік мекемелердегі қызметкерлер қазақ тілінде сөйлеуге ниет таныта бас­тады. Елбасы тілдің жайын жыл сайынғы жолдауларында, Ассам­блея жиындарында, түрлі орындарда жасаған баяндамаларында тұрақты көтеріп, қадағалап, елдің есіне ұдайы салумен келеді. Осының арқасында халықтың әлеуметтік жағдайын, экономикасын көтерумен бірге, тілімізді де тұғырына қондырудың неше алуан жолдары қалыптасып келеді.
«Қазақ тілі» қоғамы мемлекет­тік тілді дамытудың неше алуан жол­дарын ұсынуда. Облыстық, аудандық ұйымдарымыз тіліміздің қолданыс аясын кеңейтуде жергі­лікті ерек­шеліктерге сай тәсіл­дер­ді қолға алып, іске асыруда. Қо­ғам құрылған кезеңде айқай мен аттанға ерік бермей, ғылыми негіз­­делген, дәйекті, парасатты бағыт ұстанған болатынбыз. Сол бағыты­мыздан таймай келеміз. Бұдан былай да салиқалы жолымызды жал­ғастыра береміз деп ойлаймын.
Елбасы биылғы Жолдауында ел халқының алдына дамыған, озық 30 елдің қатарына енуді міндет етіп қойды. Бұл, әрине, үлкен күш-жігер мен жұдырықтай жұмыла әрекет етуді қажет етеді. 30 елдің қатарына ену үшін біз барлық салада да бәсекеге шыдас бере алатындай болуымыз керек. Бұдан тіл саласы да қалыс қалмайды. Осы орайда, туған тілімізді мемлекеттік мәртебесіне сай ұшпаққа шығарумен бірге, ағылшын тілін де қолға алғанымыз абзал. Өйткені, қазір ағылшын тілі дүниедегі қарым-қатынастың, ақпа­­раттың, ғылым, білімнің тілі­не айналып отыр. Өркениетті елдер көшінің алдыңғы жағынан орын аламыз десек, біз ағылшын тілі­­нен бас тарта алмаймыз. Осы жағы­­­­нан келгенде Елбасы ұсынған «үш тұғырлы тіл» жобасының өмір­­­­шеңдігін атап өткім келеді. Әри­­не, бұл орайда қазақ тілі алпауыт тіл­­­дердің тасасында қалмауы қажет.
Тындырылған істердің бәрі Елбасының бастамасымен іске асуда. Оны көрмеу мүмкін емес. Елінің, ұлтының тарихына, салт-дәстүрі мен рухани дүниесіне терең бойлап, ұлтын әлемдік деңгейге көтеруді мақсат етіп отыр. Елбасы өзі әлемдік деңгейге көтеріліп қана қоймай, елін де сол деңгейге жеткізбек. Әрбір Жолдауында елді алға жетелеп, үлкен істерге жұ­мылдырып, шабыттандырып оты­рады. Бұл жолғы Жолдау да елді ізгілікке, жақсылыққа, мол­­­­­шы­лыққа жетелеуімен ерек­ше­ленеді. Ата-бабамыздың ғасырлар бойғы арманы болған «Мәңгілік Ел» идея­сын көтеріп, тілімізді де мәңгілік етуіміз керек деген ой тастады.
Осы кезге дейін ұлттық идея­мыз қандай болу керек деген ба­­­­­­ғытта­ғы сауал көпшілігімізді тол­ғанды­рып келген еді. Неше­­­­­ алуан бастамалар көтеріліп, түрлі идеялар да ұсынылған болатын. Ел­­басы осы Жолдауында осы идея­ға қатысты нақты ұсынысын әйгіледі.

«Біз үшін болашағымызға бағ­дар ететін, ұлтты ұйыстырып, ұлы мақсаттарға жетелейтін идея бар. Ол – Мәңгілік Ел идеясы.

Тәуелсіздікпен бірге халқы­мыз Мәңгілік Мұраттарына қол жеткізді.

Біз еліміздің жүрегі, тәуелсіз­дігіміздің тірегі – Мәңгілік Елор­дамызды тұрғыздық.

Қазақтың Мәңгілік Ғұмыры ұрпақтың Мәңгілік Болашағын баян­ды етуге арналады.

Ендігі ұрпақ – Мәңгілік Қазақ­тың Перзенті. Ендеше, Қазақ Елі­­нің Ұлттық Идеясы – Мәңгілік Ел!

Мен Мәңгілік Ел ұғымын ұлты­мыздың ұлы бағдары – «Қазақ­стан-2050» Стратегиясының түп қа­зығы етіп алдым», – деді Елбасы.

Бұдан асырып қалай айтуға болады. Кешегі Көк түріктер заманында, одан кейінгі ортағасырлық алағай-бұлағай кезеңдерде, жеке хандық құрып, өз алдымызға отау құрып шыққан дәуірде, Алаш ұранын көтеріп, азаттыққа ұмтылған уақытта Қазақ елін мәңгі ел етуге ұмтылмап па едік. Осы ойды келер ұрпаққа аманаттағандай Ер түрік бабаларымыз Орхон-Енисей бойында тасқа «Мәңгі ел» идеясын өшпестей етіп таңбаламап па еді. Асан қайғы бабамыздың елден ел, жерден жер кезіп жүріп іздеген «Жерұйығы» да осы емес пе. Ұлы даланы асқақ рухқа бөлеп тұрған батырлар жырларындағы ұлы мұрат, асыл мақсатымыз да осы болмап па еді?!
Бұл идея ХХ ғасырдың басында «Қараңғы қазақ көгіне, өрмелеп шығып күн болуды» мақсат тұтқан Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Алаш ұранындағы»:

Алаш туы астында,
Күн сөнгенше сөнбейміз.
Енді ешкімнің алашты,
Қорлығына бермейміз!
Адамдықтың жолына,
Бастаған ерлер соңыңда,
Басқаға көңіл бөлмейміз,
Қандай шайтан келсе де,
Алдауына көнбейміз.
Өлер жерден кеттік біз,
Бұл заманға жеттік біз!
Жасайды алаш, өлмейміз!

Жасасын, алаш, жасасын! – деген жыр жолдарымен өзектесіп жатқан жоқ па?!
Ендеше, бүгінде ел іргесі бекіп, Тәуелсіздігіміздің өзегі нығая бастаған тұста Елбасының аузынан ғасырлар бойы күткен, аңсаған идеяның айтылуы ешқандай да кездейсоқ емес деп ойлаймыз. Демек, бұған қажетті алғышарттар пісіп-жетілді, дамудың келесі кезе­ңіне өтудің сәті жетті деген сөз.
Әрине, Қазақ елін Мәңгілік Ел ету бір тұлғаның немесе бір мекеменің ісі емес. Ол осы елдегі әрбір азаматтың, әрбір қайраткердің ерік-жігеріне, қажыр-қайратына байланысты. Тәуелсіздікті күн сайын емес, сағат сайын қорғау, нығайту, дамыту қажет. Бұл үшін «бір жағадан бас, бір жеңнен қол, бір ауыздан сөз» шығаруымыз қажет. Сонда ғана тәуелсіздігіміз баянды, елдігіміз мәңгілік болады.
Елбасы жаңа Жолдауында тіл мәселесін де сырт қалдырған жоқ. Оның: «Қазақ тілі бүгінде ғылым мен білімнің, интернеттің тіліне айналды. Қазақ тілінде білім алатындардың саны жыл өткен сайын көбейіп келеді. Еліміз бойынша мемлекеттік тілді оқытатын 57 орталық жұмыс істейді. Олардан мыңдаған азаматтар қазақ тілін үйреніп шықты, әлі де үйренуде. Былтырғыға қарағанда, биыл қазақ тілін білемін деген өзге ұлт өкілдерінің саны 10 пайызға өскен. Бұл да біраз жайттан хабар береді. Тек соңғы 3 жылда мемлекеттік тілді дамытуға республика бойынша 10 миллиард теңге бөлінді. Енді ешкім өзгерте алмайтын бір ақиқат бар. Ана тіліміз Мәңгілік Елімізбен бірге Мәңгілік Тіл болды! Оны даудың тақырыбы емес, ұлттың ұйытқысы ете білгеніміз жөн», – деген пікірі тіл жайындағы алып-қашпа пікірлердің барлығына нүкте қойғандай болды. Енді осыдан іс басында жүрген азаматтарымыз тиісті қорытынды шығарады ғой деп ойлаймын.
Осында айтылған ойлар «Қазақ тілі» қоғамының да алдағы жұмыс бағытын айқындап бергендей болды. Бұдан былайғы уақытта қоғамның өз қызметінде өзгерістер, жаңашыл істер қажет. Мемлекеттік тілді дамытатын неше алуан іспен айналысуымыз керек. Қоғам қызметкерлері мен мүшелері ең болмаса, Жолдауды оқып алып, осы жайындағы ой-пікірлерін білдіріп, бір қазанға құюы керек.
Елбасының Жолдауда тілге қатысты тұжырымдарын іске асыру мақсатында мемлекеттің тиісті жауапты мекемелерінен елімізде мемлекет қарауындағы балалар үйлерінің барлығын 100 пайыз мемлекеттік тілге көшіру; балабақшалардың барлығын мемлекеттік тілге көшіру; аралас мектептердің барлығын толықтай қазақ мектебіне айналдыру; мем­­­­лекеттік қызметкерлердің барлы­ғының біліктілік талаптарына мемлекеттік тілді білу міндетін енгізіп, «Қазтест» жүйесінің толық­қанды жұмысын қамтамасыз ету; елдік мұраттарымыз бен мем­ле­кеттік ұстанымдарымызға қайшы, тарихи бұрмаланған жер-су, елді мекен, бекет, көше, т.б. ата­у­ла­рын толықтай тарихи атаулары мен ұлттық мүддемізге сәйкес қай­та атау, кісі есімдерін қазақ тілі­нің заңдылығына сай ресімдеуді жүйе­ге түсіру, ол үшін бүкіл атау­­лардың авто­­­­мат­тандырылған дерек­­тер базасын жасап, тиісті меке­­мелерді сонымен қамтамасыз ету, кісі есім­дерін көпе-көрінеу бұр­ма­ла­ған, төлқұжатындағы орыс тілі­нің заң­­дылығымен жазылған, толты­­рыл­ған өз есімдерін түзете­мін деген аза­­маттардың өтініште­рін орын­­дауда қиындықтар туғыз­ған аза­мат­тарға қатаң шара қолда­ну сияқ­ты мәселелерді шешуді сұрай­мыз.
Бұл айтылып отырған мәсе­ле­­­лердің барлығы Елбасы көздеп отыр­ған іс-шаралардың сауатты орындалуына септігін тигізеді деп білеміз. Сонда ғана ана тіліміз Мәң­­гі­лік Тіл дәрежесіне көтеріле алмақ!

Өмірзақ АЙТБАЙҰЛЫ,
Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының
президенті, академик.
АЛМАТЫ.
Егемен Қазақстан газетінен

http://egemen.kz/?p=17654